Bugün, 30 Ekim 2025 Perşembe
Özel Keşan Hastanesi’nden Uzm. Dr. Uğur Özdağlı, çocuk ve gençlerde sosyal medya ile teknoloji kullanımının yol açtığı gelişimsel risklere dikkat çekerek, ailelere ve topluma çözüm önerileri sundu.
Erdoğan DEMİR / EDİRNE(İGFA) - Özel Keşan Hastanesi Uzm. Dr. Uğur Özdağlı, çocuk ve gençlerde, sosyal medya ve teknoloji kullanımının tehlikeleri ve çözüm yolları ile ilgili bilgi aktardı.
Uzm. Dr. Uğur Özdağlı, çocuk ve gençlerde, sosyal medya ve teknoloji kullanımının tehlikeleri ve çözüm yolları ile ilgili şu bilgi ve önerilerde bulundu:
1. Erken Dönemde (3 yaş civarı)
• Araştırmalar, 2 yaş öncesi ekran maruziyetinin dil gelişimini geciktirdiğini göstermektedir.
• Gece geç saatlere kadar ekrana bakan çocuklarda uyku bozukluğu ve huzursuzluk yaygın olarak görülür. Mavi ışık biyolojik saati bozarak uykuya dalmayı güçleştirir.
• Sosyal iletişim eksikliği, oyun yerine ekran tercih etme alışkanlığı ilerleyen yaşlarda empati kaybına, hatta bazı çocuklarda otizme benzeyen sosyal sorunlara neden olabilir.
2. İlkokul Yıllarında
• Günümüzde birçok çocuk, el becerisi gerektiren işlerde (makasla kesme, düzgün yazı yazma, düğme ilikleme) zorluk yaşarken; klavye ve ekran kullanımında şaşırtıcı derecede hızlıdır. Bu durum motor beceri gelişiminin aksadığını gösterir.
• Kitap okuma alışkanlığı zayıf olan çocukların, derslerde okuduğunu anlama ve yorumlama becerileri geride kalmaktadır. Bu da akademik başarının düşmesine yol açar.
• Sürekli oyun oynayan çocuklarda dikkat eksikliği ve öğrenme zorlukları artar; sınıfta odaklanma süreleri kısalır.
3. Ortaokul ve Lise Yıllarında
• Ebeveyn kontrolü olmadan internete giren gençler; siber zorbalık, taciz, manipülasyon ve dolandırıcılık gibi çok ciddi risklerle karşılaşır.
• Uzun süre telefon ve bilgisayar başında kalan gençler sabah uyanmakta zorlanır, okul devamsızlığı artar ve ders başarısı düşer.
• Yüz yüze iletişim kurmak yerine ekranı tercih eden gençlerde sosyal beceriler zayıflar, yalnızlık hissi artar ve bağımlılık davranışları gelişir.
4. Y Kuşağına Yansıyan Etkiler
Bugün bu ortamda büyüyen ve “Y kuşağı” olarak adlandırılan gençlerde:
• Özgüven sorunları,
• Sosyal iletişim ve empati eksiklikleri,
• Sorumluluk alıp mücadele etme isteksizliği ön plana çıkmaktadır.
Bu özellikler, sadece bireysel başarıyı değil, aynı zamanda toplumun dayanışma ve üretkenliğini de zayıflatmaktadır.
5. Uzun Vadeli Sonuçlar
• Bilişsel gelişimde gerilik: Okuduğunu anlamada ve yorumlamada geri kalma.
• Duygusal gelişimde sorunlar: Depresyon, kaygı ve sosyal fobi riskinde artış.
• Fiziksel sağlık sorunları: Hareketsizlikten kaynaklanan obezite, duruş bozuklukları, görme problemleri ve uyku düzensizlikleri.
Çözüm ve Önleme Önerileri
Bu tabloyu değiştirmek için baskı ya da şiddete değil; denge, bilinç ve sorumluluk temelinde bir dönüşüm programına ihtiyaç vardır.
1. Koruma
• Ebeveyn farkındalığı: Çocuğun ekran süresi düzenli olarak takip edilmeli. Araştırmalar, bilinçli ebeveynlerin çocuklarında bağımlılık oranının %40 daha düşük olduğunu göstermektedir.
• Yaşa uygun sınırlar: 0–2 yaş arasında ekrandan uzak durulmalı, 6 yaşına kadar günlük 30–60 dakikayı aşmamalıdır.
• Uyku hijyeni: Yatmadan en az 1 saat önce ekran kapatılmalı. Bu, uykuya dalmayı kolaylaştırır ve sabah zindeliğini artırır.
2. Önleme ve Dengeleme
• Okuma–dijital denge kuralı: Çocuk ekranda ne kadar vakit geçiriyorsa aynı süreyi kitapla geçirmeli. Bu alışkanlık, hem akademik başarıyı hem de dikkat süresini artırır.
• Ev aktiviteleri: Sofra hazırlama, evcil hayvan bakımı, bahçe işleri, masa oyunları gibi etkinlikler ekrana karşı doğal alternatiflerdir.
• Spor ve sanat: Spor yapan veya sanatla uğraşan gençlerde dijital bağımlılık oranı %30 daha düşük bulunmuştur.
3. Dönüşüm Programı
• Sorumluluk vermek: Çocuğa yaşına uygun küçük görevler verildiğinde özgüveni artar, toplum içinde aktif birey haline gelir.
• Aile zamanı: Haftada en az iki akşam “ekransız aile saati” yapılmalıdır. Bu, aile bağlarını güçlendirir.
• Dijital diyet: Ekran süresi yavaş yavaş azaltılarak yerine kitap okuma, spor veya aile etkinliği koyulmalıdır.
• Empati eğitimi: Grup oyunları, gönüllü etkinlikler ve toplu projeler gençlerin iletişim ve paylaşım gücünü artırır.
4. Toplumsal Destek
• Okullarda medya okuryazarlığı dersleri uygulanmalı.
• Yerel yönetimler, çocuklar için spor salonları, kütüphaneler ve sanat atölyeleri açmalı.
• Medya ve sosyal platformlar, ebeveyn ve gençleri bilinçlendirici kampanyalarla desteklemeli.
Çocuk ve gençleri sosyal medya ve dijital oyunların zararlarından korumanın yolu yasak ya da şiddet değil, denge kurmaktır. Ekran süresi ile kitap okuma, dijital ortam ile günlük ev etkinlikleri doğru oranda dengelendiğinde; çocukların özgüveni artar, empati gelişir ve sorumluluk bilinci güçlenir. Böylece teknoloji, bir tehdit değil; hayatı kolaylaştıran faydalı bir araç haline gelir.”
